Zatem każde sudoku jest kwadratem łacińskim, natomiast nie każdy kwadrat łaciński jest sudoku.

W 1895 roku we francuskiej gazecie „L'Echo de Paris”– pojawił się kwadrat łaciński jako zadanie dla czytelników. Diagram miał te same rozmiary jak współczesne sudoku (9x9) i również trzeba było weń wpisywać cyfry od 1 do 9. Nie było tam jednak charakterystycznego dla sudoku podziału diagramu na mniejsze obszary 3 x 3 po 9 kratek każdy. Zadanie nie zachwyciło czytelników i wkrótce znikło z gazety. Na pojawienie się sudoku świat musiał jeszcze poczekać prawie sto lat.

Po raz pierwszy pojawiło się ono w 1979 amerykańskim piśmie Dell Magazine pod mało zachęcającą nazwą „Number Place”. Jego autorem był emerytowany 74 letni architekt – Howard Garns. W 1984 sudoku zawędrowało do Japonii gdzie otrzymało  wyraĹşnie dłuĹźszą nazwę „Suuji Wa Dokushin Ni Kagiru” co moĹźna przetłumaczyć jako „liczby mogą występować tylko jeden raz”. Dopiero kiedy skrĂłcono nazwę do Sudoku łamigłówka zaczęła zdobywać popularność - często pod róşnymi innymi nazwami. W Polsce sudoku po raz pierwszy pojawiło się 28 grudnia 1996 – prawie dokładnie 8 lat przed wybuchem gorączki sudoku. Wtedy w „Super Rozrywce” - krzyşówkowym dodatku do Super Expressu 96 – w artykule o japońskich łamigłówkach opublikowano dwa zadania sudoku - pod nazwą „Od 1 do 9”.

I zapewne nie byłoby szaleństwa sudoku gdyby nie pasja Wayne Golda – sędziego z Hong Kongu. Zamiast pracować w sądownictwie, tak jak mĂłgł – aĹź do 2010 roku – zdecydował się przejść na wcześniejszą emeryturę w 1996 roku wieku 51 lat, po to tylko, aby mĂłc się poświęcić swojej pasji – łamigłówkom i programowaniu. Rok później  w czasie pobytu w Japonii natknął się na książkę z sudoku. Następne kilka lat poświęcił na studiowanie tajemnic sudoku i pisanie programu do rozwiązywania i układania sudoku. W 2004 roku zaproponował angielskiej gazecie The Times publikacje swoich sudoku. I zaczęło się. Sudoku zdobyło natychmiast ogromną popularność i w połowie 2005 roku nie było juĹź praktycznie kraju, w ktĂłrym choćby jedna gazeta nie publikowała tej łamigłówki. W Polsce ten szał zapoczątkowała „Polityka” publikując 15 czerwca 2005 roku dodatek z zadaniami sudoku. Obecnie tylko u nas jest wydawanych ok. 10 czasopism zawierających wyłącznie sudoku. Powstają kolejne wersje tej łamigłówki, gry planszowe oparte na sudoku, rozgrywane są teleturnieje i mistrzostwa świata (takĹźe Polski) i mimo, Ĺźe początkowy szał nieco osłabł, to moĹźemy być pewni, Ĺźe sudoku zdobyło stałe i powaĹźne miejsce w świecie rozrywek umysłowych.

Jacek Szczap

(na podstawie własnego tekstu opublikowanego w „Przekroju”